"Navigeren in de mist." Een fameuze uitspraak van premier Mark Rutte over het Coronabeleid in 2020. Wat spookte die zin vaak door mijn hoofd afgelopen dagen. Ik mocht meevaren met duikers en bergers die zich bezig houden met het schoonmaken van de Waddenzee en Noordzee. Het weer is bepalend voor de werkomstandigheden op zee, als ook mede een belangrijke oorzaak waarom veel afval in zee belandt. Er zit onder water, maar ook boven water een hele verborgen wereld achter.

In het kader van CleanUpXL werken organisaties als de Waddenvereniging, Stichting De Noordzee, Duik de Noordzee schoon, BDS Harlingen, Friendship Offshore, de natuur en milieufederaties en de Nationale Postcodeloterij samen om materialen die er niet horen weg te halen en duurzaam te verwerken. In 3 jaar 800.000 kilo opruimen. Is dat veel? Geen idee. Maar de beelden over speelgoedauto's, donsjassen, waterkokers, pannen, vliesdekens en nog meer zooi van o.a. de MSC Zoë doet wel beseffen dat er onder water veel ligt wat er niet hoort. En wat verstorend werkt voor de natuur, maar ook ons mensen goed dwars kan zitten. Vooral rondom wrakken blijft veel liggen. Vissers blijven met netten achter de wrakstukken haken, waardoor ook deze materialen worden toegevoegd aan de puinhoop op de zeebodem. Veel blijft lang verborgen onder het zand. Stormen zorgen eens in de zoveel tijd weer voor het verplaatsen van zand en objecten op de zeebodem, zodat telkens nieuw materiaal bloot komt te liggen. Dat gaat nog decennia, zo niet eeuwen zo door!

Met Stokvis Content mag ik meewerken aan een documentaire over dit nobele werk. Daarvoor bivakkeer ik deze weken met grote regelmaat in het Waddengebied en de Noordzee en mag ik spreken met betrokkenen over hun passie, hun hoop en hun werkzaamheden. Het voelt heel bijzonder om ondergedompeld te mogen worden in de wereld van de bergers en duikers: een intiem kijkje van de bovenwaterwereld in de onderwaterwereld. Je ziet maar het puntje van de ijsberg: er zit overal een hele wereld achter verscholen met veel gelijkenissen in de uitspraak van Rutte. Ook duikers moeten hun werk doen in vaak 'mistige omstandigheden': troebel water zorgt dat je bijna op de tast het afval moet weg pulken vanuit de wrakstukken. Geen sinecure.

Maak je in de mist altijd de juiste beslissingen? Nee, natuurlijk niet. Maar alles in het leven gaat om learning-by-doing. Vooraf nadenken over scenario's, maar ter plekke ad hoc durven te beslissen en flexibel schakelen als de omstandigheden veranderen. Een optimum zoeken in plaats van een maximum eisen. Struikelen en weer opstaan. De beste steun die je dan kunt geven is begrip opbrengen voor elkaars wereld. Niet oordelen, maar nieuwsgierig zijn naar het wat, hoe en waarom. We weten meer niet dan wel. Als we dat nu beseffen en elkaars kennis en ervaring benutten om te kunnen navigeren in de mist...

"Alleen ga je sneller, samen kom je verder!"

Eindelijk zomers...

Beat the Heat

Heb jij snel last van de warmte? Dan zijn hier de belangrijkste tips wat te doen bij (aanhoudende) hitte:

• Extra water drinken (2-3 liter per dag, ook al heb je geen dorst!). Tip: Neem flesje water mee naar je werk of naar school. Vermijd alcohol of cafeïne houdende dranken.

• Bescherm je tegen de zon (schaduw, zonneklep/zonnehoed, zonnebril, lichte ademende kleding. Tip: bedenk hoe inwoners van warme landen zich kleden. Meestal wijde, lichte kleding (die ook armen en benen bedekt buiten). Licht van gewicht en kleur!

• Zorg voor ventilatie (warmte wordt dan afgevoerd). Tip: gebruik een waaiertje, papiertje, ventilator.

• Inspanning vermijden. Vooral tussen 12 en 17 uur geen zware inspanning. Tip: ’s ochtends voor het werk lekker sporten of in een sportzaal met koeling. Rustig in beweging blijven is beter dan hardlopen.

• Houd af en toe je polsen even onder de koele kraan. Een koele natte handdoek in je nek helpt ook.

• In huis, op kantoor en op school: hou ramen en deuren dicht, zolang het buiten warmer is dan binnen. ’s Ochtends heel vroeg alles even luchten en daarna de boel dicht. Tip: het liefst de zon weren aan de buitenzijde van je huis. Als dat niet kan, dan helpen gordijnen of lamellen aan de binnenzijde ook iets.

• NB Warmte stijgt omhoog, dus daar moet je het afvoeren (en dus geen ventilator aan plafond die alle warmte weer terug blaast 😇)  Tip: als je op zolder slaapt, logeer dan een paar dagen op lagere etages.

• Eet licht en regelmatig. Honger en dorst worden vaak door elkaar gehaald! Pas op met bederfelijk voedsel: ook (ziekmakende) bacteriën groeien beter met hoge temperaturen.

• Denk aan huisdieren en kwetsbare buren die juist nu wat extra aandacht kunnen gebruiken. 

• Laat niets en niemand in de auto achter bij het parkeren. In een auto kan het gerust 30 graden warmer worden in korte tijd! Plastic smelt en kinderen en huisdieren zijn daar niet op gebouwd. Tip: Neem handdoek mee om niet  op hete autostoel te hoeven zitten.      

Herken de klachten van oververhitting!

Signalen dat de warmte wellicht teveel wordt: vermoeidheid, concentratieproblemen, duizeligheid en hoofdpijn. Daarnaast kunnen huidproblemen optreden zoals jeuk en uitslag met blaasjes. In ernstige situaties kan door uitdroging kramp, misselijkheid, uitputting, flauwte en bewusteloosheid optreden. Symptomen van een zonnesteek vind je hier. Als dan niet adequaat gehandeld wordt is er gevaar voor een hitteberoerte.
 
Als iemand te warm aanvoelt (hoge koorts), verward of gedesoriënteerd lijkt, moeilijk ademt of misselijk wordt, waaarschuw dan direct een arts. Maar probeer vooral te voorkomen dat het zover komt.

RELAX...

Ik hoop dat de meesten gewoon kunnen genieten van zinderend zomerweer.

Gaat de tijd echt zo snel?! In april 1997 maakte ik mijn debuut als weervrouw op de Nederlandse televisie en nu zijn we alweer 20 jaar verder! Man, man, wat vliegt de tijd! En wat is er veel gebeurt in die 20 jaar! Ik zou er een boek over kunnen schrijven ;-)

 
Het decor was een groot bureau met een boekenkast erachter op een podium. Na een korte intro hadden we een kort loopje van een paar meter naar het groene gordijn (chromakey) links daarvan. Daarbij waren er 3 uitdagingen: de timing van het loopje, het afstapje van het podium en het snoertje van de bureaulamp. De lamp is meermalen gesneuveld en we zijn wel een struikelend het beeld ‘ingevallen’.
##more##



 
Na een paar maanden werd van hogerhand besloten dat ik naast de RTL5 uitzendingen ook mocht meedraaien in de poule om John Bernard op RTL4 af te wisselen, samen met Margot Ribberink en Reinier van den Berg. Op beide zenders werkten we op verschillende manieren.
 
RTL5 versus RTL4
Bij RTL5 werkten we met een weerpresentatiesysteem op de computer, waar we zelf alle kaarten op voorbereiden. Daardoor had je alle controle zelf en klikte je in de uitzending ook zelf door. Bij RTL4 ging het nog ‘ouderwets’: daar tekende en kleurde je de weerkaarten met de hand op papier en dan werkten de grafische afdeling dat uit voor uitzending. De regie klikte dan de kaartjes door op moment dat zij dachten dat het moment daar was. Je begrijpt: beide systemen hebben zo hun uitdagingen. Bij RTL4 uitzendingen hoopte je dat de regie goed oplette en tijdig je kaarten doorklikten. Bij RTL5 moest je veel geduld hebben voordat de weercomputer alle animaties had verwerkt (gerenderd). Een klein foutje en je kon weer een uur wachten. Vervolgens maar hopen dat in de uitzending alles blijft werken zoals bedacht! Ook al was het semi-live, veel tijd om overnieuw te beginnen was er niet. Dezelfde studio werd daarna namelijk meteen gebruikt voor de live RTL-nieuws uitzending.

Wat hebben we gelachen in die jaren. Je werkt met een hele ploeg: redactie, visagie, styling, grafici, video-editors, regie (o.a. geluid, beeld, eindregie), cameraman, floormanager. Dat maakt het zo leuk en afwisselend. Met elkaar ben je verantwoordelijk voor een mooie uitzending. Had je leuke ideeën? Niets was te gek en we gingen er gewoon voor. Het gaf een kick om iets speciaals neer te zetten!
 
In de beginperiode werd alles nog getapet op banden. Die liepen wel eens vast, waren even onvindbaar of niet bruikbaar vanwege een omgevallen koffiemok. Dan moest je improviseren qua tijdsduur en inhoud. Maar “The show must go on…”  Zelfs als tijdens de uitzending blijkt dat je microfoon het niet doet, zijn de spontane acties van de collega’s onvergetelijk.
 
Nieuws
De weerberichten voor beide zenders werden in 2 aparte kamers naast elkaar voorbereid met een computerruimte er tussenin. Ik kan mij minstens twee voorvallen herinneren die ik niet snel vergeet. De eerste was een harde vloek van John Bernard die tekeer ging tegen iemand in de weerkamer van RTL4. Ik kon het in de kamer ernaast voelen. Toen ik om het hoekje spiekte, bleek er onaangekondigd een cameraploeg in zijn werkkamer te staan om verhaal te halen over het weerbericht aan het strand. Laat ik het zo zeggen; John was niet zo van dat soort verrassingen! Ik vreesde dat ze ook nog een kamertje verder langskwamen, dus heb mij verstopt in de computerruimte tot ze weg waren ;-)
 
De tweede keer die diepe indruk maakte was toen Margot Ribberink de RTL5 weerkamer binnenstormde. Aan de energie voel je dat er iets loos is. “Heb je de TV aan?” Eh, ja… die staat bij een TV station altijd wel aan, maar ik kijk er niet voortdurend naar. Een blik op de TV was genoeg: het was 11 september 2001 en een vliegtuig vloog in de Twin Towers in New York. Op dat moment weet niemand wat er nu aan de hand is. Er heerste een soort chaos op de nieuwsredactie. Als een fluitketel op volle toeren giert de adrenaline bij iedereen door het dak. Je weet dat het weer dan niet zo relevant meer is, dus probeer je bij te springen en de nieuwsredactie te ondersteunen. De uitzendlijnen zijn voortdurend bezet, dus ik weet dat ik de late weeruitzending om 12 uur ’s nachts maar live heb gedaan. Een lange, intense en zeer enerverende dag, maar eentje waarop geschiedenis wordt geschreven.
 
Als het weer zelf het grote nieuws is (storm, zware onweersbuien, sneeuwval, fileleed door regen, mogelijk schaatsweer) dan draai je 300%. Vooraf heb je het druk om alles op een rij te krijgen en te gieten in een vorm die behapbaar is voor de kijkers. Op het moment zelf moet je er bovenop zitten (met beperkte informatie) en achteraf komen de beelden en help je te duiden wat er is gebeurt. Dat soort dagen moet je niet te vaak hebben, maar het is natuurlijk wel de kern en de kick van het vak! 
 
Decors
In die 20 jaar heb ik verschillende decors voorbij zien komen. Voor het weer begonnen we met een chromakey. Dat is een groen of blauw doek waar de regie dan in beeld jou voor de weerkaarten zet. Je afkijk is een tv-monitor aan de zijkant net buiten beeld. Vanwege onze haarkleur had John altijd het groene doek en ik vooral het blauwe doek. Voor Peter maakte het niet veel uit. Maar omdat er veel wordt weg gefilterd, gebeurde het nog wel eens dat ineens happen haar verdwenen waren op beeld. Of dat de kleur van de kleding te dicht bij de chromakleur zat en je ineens wat doorzichtiger werd. Dat viel in het niet met knoopjes die pal voor uitzending van je kleding sprongen, de vlek die je ineens ziet op je kleren, de lange ceintuur die ongezien aan de achterkant tussen je benen bungelt op beeld…
 
Daarna kregen we een echt scherm waar we konden zien wat je aanwees. Eerst klein, later levensgroot. Dat laatste gaf met aanwijzen de nodige uitdaging, omdat ik als presentator de weersymbolen levensgroot zie en enorm moet uitstrekken om iets aan de bovenkant of onderkant van de kaart aan te wijzen. Door alsnog een afkijk aan de zijkant te plaatsen werd het allemaal weer wat natuurlijker. Tijdens verbouwingen van de studio hebben we ook wel eens vanuit de weerkamer gepresenteerd naast een TV-monitor. De uitdaging daarbij was dat je vlak voor uitzending alles zelf moest aansluiten en de monitor naar het midden van de weerkamer brengen. Als dan iets nog net niet bleek te werken, kroop je op handen en voeten onder de monitor en je bureau. Ik heb vaak mijn hoofd gestoten in die tijd! Om nog maar niet te spreken van zeer verwilderd een seconde voor uitzending nét op je plek te zitten…

 
Met de laatste verbouwing van de studio hebben we weer een groen scherm. Geen gordijn dat ingeschoven wordt, maar een enorme groene wand. Eigenlijk 2 gigantische i-pads en een ‘augmented’ frame waar van alles in 3D geprojecteerd kan worden. Het heeft even tijd gekost voor je dan de afkijkschermen op een -voor de kijker- onzichtbare plaats hebt staan en de camera’s leesbare verhoudingen van het weerscherm te pakken hadden. Vanuit studio-perspectief kun je het retro noemen. Voor de kijker thuis kan zo het nieuws en weer nog intenser worden gebacht.
 
Lief en leed
Het is eigenlijk een soort huwelijk: je deelt lief en leed. We hebben met elkaar gehuild: om collega’s die (ernstig) ziek werden, overleden of die het persoonlijk zwaar hadden. In 20 jaar vertrekken (en komen) er heel wat collega’s. Afscheid nemen valt altijd zwaar. We hebben vooral ook met elkaar gelachen en genoten van de humor, de vele bloopers, de feestelijke momenten in het leven en fantastische uitzendingen. Naar schatting zal ik er 7000 gemaakt hebben!
 

Effecten weerextremen

Bijna dagelijks komen er berichten in het nieuws over extreme weersituaties ergens ter wereld. Een smeltende Noordpool, sneeuwstormen in de VS, grote droogte in Afrika, overstromingen in Azië en El Nino in Zuid-Amerika.

Dat lijkt ver van ons bed, maar de aarde is een gesloten systeem waarbij wij linksom of rechtsom ook de effecten merken van weerextremen ver van huis. Ons hele ecosysteem en daarmee onze gezondheid, veiligheid en economie zijn sterk verweven met klimaatveranderingen op deze aarde.

  Ons hele ecosysteem is sterk
  verweven met  
  klimaatveranderingen.

De strijd tegen het water zit in ons DNA. Nederland bestaat voor een groot deel uit de gratie van pompen en molens. Veranderingen die langzaam gaan en met impact op een klein gebied zijn makkelijker te tackelen dan snelle veranderingen over een groot gebied met een grote kwetsbaarheid.

De huidige gemeten veranderingen in het klimaat gaan op geologische tijdschaal ongekend snel. Ons ecosysteem heeft geen tijd zich aan te passen: de biodiversiteit verandert, soorten verdwijnen, onze voedselvoorziening staat onder druk en mensen kunnen niet zomaar overal wonen.

Aanpassen is van belang

De druk op de bewoonbaarheid op deze planeet wordt voor een groot deel bepaald door een groei van de wereldbevolking, groei van behoefte aan energie, water, voedsel, grondstoffen en verandering van het klimaat. De combinatie stelt ons voor grote uitdagingen.

“Het is niet de sterkste soort die overleeft, noch de meest intelligente. Het is degene die zich het beste kan aanpassen.” aldus Charles Darwin. De kern ligt bij het verminderen van je kwetsbaarheid. Dat kan op diverse vlakken: zowel fysiek als sociaal.

Wat veel Nederlanders zich wel kunnen voorstellen is dat het behouden van droge voeten een belangrijk speerpunt is. Water komt vanaf de zee, via de rivieren en van boven.

Tegelijkertijd daalt de bodem. We hebben zelfs een Deltaprogramma met tot 2030 een jaarlijks potje van ruim één miljard om in 2050 Nederland klimaatbestendig en waterrobuust te krijgen. Daarbij draait het om waterveiligheid, zoetwatervoorziening en ruimtelijke inrichting.

De inrichting van ons landschap bepaalt of het water weg kan, hoe de temperatuur reageert en hoe gevoelig het is voor extremen. De trend van betegelde tuinen helpt daar niet aan mee. Juist veel groen in druk bevolkte gebieden helpt voor betere leefomstandigheden, ook geestelijk. Daar kunnen alle Nederlanders een steentje aan bijdragen.

Minder voorspelbare momenten

Een veranderend klimaat betekent in Nederland vooral meer water op minder voorspelbare momenten (extremere buien), meer hittegolven (vooral in stedelijk gebied) en vaker extreme weersituaties (lang warm, lang koud, lang droog, lang nat). Er kunnen jaren voorbij gaan waarbij we er niet veel van merken, maar het kan ook kort achter elkaar escaleren. We kunnen niet afwachten tot het een keer misgaat: de veiligheid van de inwoners staat voorop.

  Mensen moeten bewust
  worden van de risico’s. Niet
  alleen van stijgend water, maar
  ook van migraties van mensen.

Naast fysieke aanpassingen is het ook belangrijk de sociale fundamenten te verstevigen. Mensen moeten bewust worden van de risico’s. Niet alleen van stijgend water, maar ook van migraties van mensen. Doordat het elders in de wereld niet meer veilig en leefbaar is door een veranderend klimaat.

Alles is met elkaar verbonden en iedereen heeft behoefte aan voedselzekerheid en veiligheid. Laten we stap voor stap kijken wat ons kan helpen onze kwetsbaarheid te verminderen. Door het adaptief aan te pakken, kunnen we de voortschrijdende techniek en innovaties telkens opnieuw afwegen en meenemen.

Laten we iedereen goed voorlichten over de onzekerheden in klimaatveranderingen en de mensen het gevoel geven zelf ook veel te kunnen doen. Creëer draagvlak. Er is zoveel creativiteit: hoe kunnen we kringlopen sluiten, zodat de volgende generaties hier geen nadelen van ervaren?

Samen sta je sterker dan alleen. Dat kost geld, maar niets doen kost meer geld én levens van mens en dier. Een klimaatbestendige toekomst is goed voor onze economie. Het vraagt flexibiliteit in denken, maar ook dat zit in ons DNA. Anders hadden we nooit in dit kikkerlandje kunnen wonen. Moeder Aarde heeft zoveel te bieden aan oplossingen: we hoeven er alleen maar open voor te staan!

Meer is te vinden op de site van Nederland MVO

Schaduw 
   1. Gebruik zonwering aan buitenkant.  Zonlicht komt door de ramen heen en creëert warmte binnen. Zet eventueel parasol voor je raam of voor je deur om schaduw te maken!
   2. Als je geen zonwering aan de buitenzijde hebt, kan het dichthouden van de gordijnen ook helpen. Of lakens ophangen voor de ramen. 

Foto: Gieny van Asten, Katwijk 18-7-2016

Hoe weet je dat het je teveel wordt?

Oui! Yes, we will...

Hoe hard is het nodig dat we de krachten bundelen tegen verandering van het klimaat op aarde? Eerst even terug naar de basis: wat is eigenlijk het klimaat? ##more##

Ons klimaat 

Je kunt meten wat er de afgelopen 800.000 jaar is gebeurt in de atmosfeer, maar ook op kortere termijn. Dat doen ze in Mauna Loa op Hawaii. Je ziet de jaarlijkse variatie (meer Co2 wordt opgenomen als er veel groeit, minder CO2 wordt opgenomen als er meer afsterft). 2015 wordt weer een recordjaar: voor het eerst gaan we de 400 ppm CO2 permanent over en beloofd het het warmste jaar ooit wereldwijd te worden (even de tijd van de dino's 60 miljoen jaar geleden daargelaten). Meer vind je op de site van Climate Central.

“Dit extreme weer bewijst dat het klimaat verandert….”

Een mooie vergelijking:
“Het WEER zegt wat je vandaag moet dragen, het KLIMAAT vertelt wat je in je kledingkast moet hebben”.

“Het klimaat was vroeger warmer dan nu, dus de huidige opwarming is niets onnatuurlijks…”

De wetenschappers zijn het vrijwel unaniem met elkaar eens. Het klimaat op aarde verandert sneller dan je volgens natuurlijke processen kunt verklaren. Het kan niet anders dan dat de mens daar een dominante invloed op heeft. Maar om dat voor 100% aan te tonen, moet je ook de atmosfeer en de oceaan volledig kunnen modelleren. Dat is een vrijwel onmogelijke klus. Dus komt het IPCC met kansen.

“Het is voor 95% zeker dat meer dan de helft van de de huidige opwarming door de mens wordt veroorzaakt. Een krantenartikel uit 1912 toont aan dat het geen nieuwe wetenschap is! Meer oude krachtenartikelen vind je hier. 

“Het is helemaal niet zeker dat mensen deze verandering veroorzaakt hebben!”

Klimaatsceptici kunnen dan roepen dat het nog niet 100% zeker is. Dat is correct. Of waar komt de rest van de opwarming vandaan? Tja, we weten nog lang niet alles. We kunnen het nu niet aantonen. Dus of dat uiteindelijk ook door de mens komt of dat de aarde zelf allerlei terugkoppelingsmechanismen heeft… geen idee.

Klimaatsceptici maken handig gebruik van die onzekerheid. In de media is daar onevenredig veel aandacht voor. Iets waar iedereen het over eens is, is geen nieuws. Een afwijkende mening is wel nieuwswaardig. John Oliver heeft tijdens zijn show Last Week Tonight het mooi uitgebeeld, zie op youtube Climate Change Debate.

“In mijn jeugd spraken ze over Global Cooling. Telkens roepen er wat anders…”

Er is zelfs een periode geweest in de jaren ’80 dat men sprak van “global cooling”. De aarde warmde niet meer zo snel op en allerlei regenpatronen boven Europa en Afrika verschoven van positie. Extreme droogte in Afrika met beelden van kinderen met hongerbuikjes en vliegen op het gezicht staan nog in mijn geheugen gegrift.
 
Men kwam er na verloop van tijd achter dat er minder zonlicht het aardoppervlakte bereikte. Dat was te koppelen aan meer luchtvervuiling. Er hing feitelijk een soort mistdeken van aerosolen boven ons hoofd, die ook fungeerden als condensatiekernen (een deeltje wat de omzetting van waterdamp naar waterdruppel mogelijk maakt). Wij trokken de regen als het ware naar ons toe, waardoor er in Afrika te weinig vocht overbleef. Ook voor onze gezondheid is de vervuiling natuurlijk onwenselijk.
 
Maatregelen om de vervuiling sterk terug te dringen hebben geholpen. De zon schijnt weer sterker, de regengebieden zitten weer waar ze horen, de lucht is schoner.

“Telkens is er een nieuwe hype; wat is er met de zure regen gebeurt?”

In de jaren 90 was zure regen een groot probleem. Bomen stierven bij bosjes, kalkstenen monumenten en gebouwen werden aangetast en het was slecht voor onze gezondheid. Mede door de grote aandacht heeft men de verantwoordelijke vervuiling aangepakt en is het geen bedreigend nieuws meer. Maar het bestaat nog steeds! 



 

“En de ozonlaag dan? Daar hoor je ook weinig meer over…”

De ozonlaag had het zwaar vanwege het gebruik van CFK’s in o.a. brandblussers, koelvloeistoffen en spuitbussen. Dat is een stofje dat niet wordt afgebroken in de atmosfeer. Door een chemische reactie hoog in de lucht wordt de vorming van ozon verstoord en neemt de concentratie van ozon (in een laag tussen 30-50km hoogte) af. Die ozon beschermt ons tegen schadelijke UV stralen van de zon. Het dunner worden van de laag is dus levensbereigend! (schade aan ons DNA!). Nog steeds hoor je geregeld dat de ozonlaag dun is dit jaar (meestal in de winterperiode), maar dat is ook een natuurlijkje variatie. We meten het nog niet zo lang, dat maakt het lastig beoordelen.
 
Je hebt in windstille situaties ook wel eens teveel aan ozon aan de grond. Dat noemt men dan smog. Ook daar speelt de vervuiling door auto’s en industrie een belangrijke rol in.
 
 
 

















Met alle voorbeelden is wel duidelijk hoe complex alles met elkaar samenwerkt. De lucht houdt zich niet aan landsgrenzen. Wat wij in Nederland uitspoken, heeft ook gevolgen voor gebieden elders op aarde. Maar we weten nog lang niet wat precies.

“Als het voor wetenschappers en ingewijden al zo lastig is om het helder uit te leggen, hoe moet het dan in de media?"

“Wat is er in Parijs afgesproken?”

Kerndoel: Opwarming van de aarde moet ruim onder de 2 gr blijven; het streven is maximaal 1,5 graden (ten opzichte van pre-industrieel tijdperk). Het IPCC komt in 2018 met een rapport hoe sterk de reducties dan moeten zijn. Dat wordt het eerste 'plan' van aanpak. Daarna moeten landen elke 5 jaar hun nationale doelen evalueren en naar boven bijstellen (dus vanaf 2023). Ligt men op koers? Waar kan men het aanscherpen? (het kan zijn dat er nieuwe technieken ontstaan waar we nu nog geen idee van hebben maar later enorm kunnen helpen)

Hoe gaan we dat bereiken?
-       Er komt een Fonds met 100 miljard per jaar beschikbaar vanaf 2020 om arme landen te helpen bij klimaatproblemen. Kwetsbare landen krijgen hulp om zich te wapenen tegen de gevolgen.
-       In 2050 moet gebruik van fossiele brandstoffen nihil zijn (uitstoot broeikasgassen in evenwicht met de opname ervan).
-       Afspraken zijn juridische bindend op de belangrijkste punten. Aanscherpen eigen verantwoordelijkheid van land, maar sociale druk van andere landen helpt al veel.

Meer kun je vinden op de site van de VN (in het engels) 
Voor de echte die-hards: klik hier voor het hele rapport.

Wat kun jij zelf doen?

Hollands Zinderend Zomerweer

Nationaal Hitteplan en Hittegolf

Als er langer dan 4 dagen maximumtemperaturen boven de 27 ºC worden verwacht, treedt het Nationaal Hitteplan in werking. Dat heeft als doel organisaties (waaronder onder andere GGD’en, brancheorganisaties en het Nederlandse Rode Kruis) er tijdig op te attenderen dat een periode van aanhoudend warm weer wordt verwacht. Zij waarschuwen vervolgens hun achterban en regionale contacten, die maatregelen kunnen nemen waarmee de gevolgen van de aanhoudende hitte kunnen worden beperkt.

Dat wil nog niet zeggen dat er een hittegolf is! Voor Nederland spreken we daarvan als (in De Bilt) wordt gemeten: minimaal 5 aaneengesloten zomerse dagen (25 ºC of hoger), waarvan minimaal 3 tropische dagen (30 ºC of hoger). 

Een hittegolf kan pas achteraf worden vastgesteld (en gaat met terugwerkende kracht in op de eerste dag dat De Bilt boven de 25 ºC komt). Het Nationaal Hitteplan moet juist vooraf voorspellen dat het aanhoudend warm gaat worden, zodat tijdig maatregelen kunnen worden getroffen.

En aanhoudende hitte heeft ook echt gevolgen. Volgens het CBS komen tijdens een hittegolf per week ongeveer​ 200 personen meer dan gemiddeld te overlijden. Dat is 10% van het normale sterftecijfer per week in Nederland. Daarnaast is er nog verlies van arbeidsproductiviteit en extra ziekteverzuim.

Hitte-Index

Hoe we de hitte ervaren hangt ook af van de luchtvochtigheid. Bij droge lucht voelt 30 graden echt heel anders aan. Bij droge lucht voelt 30 graden echt heel anders aan dan wanneer het vochtig is. Dat kan wel 12 graden schelen! (zie tabel). Bij hoge luchtvochtigheid kun je je warmte niet goed kwijt (door verdampen van zweet koelt je lichaam af). Daarom is er een Hitte-Index, die aangeeft wanneer je extra moet oppassen. Het is de zomervariant van de wind-chill: de gevoelstemperaturen bij de combinatie van kou en wind. De actuele gevoelstemperatuur vind je hier.

Hoe vaak komen hittegolven voor?

Ook hier is een verschil te vinden tussen de oude klimaatgetallen en de gecorrigeerde na 2016 (zie toelichting over homogenisatie):
Tot en met 2015 werd aangehouden dat we sinds 1901 39 hittegolven hadden gehad (stand voor 28-6-2015). Vanaf 2016 is dat bijgesteld naar 26 hittegolven (tot en met juni 2019).

Een hittegolf kan 5 dagen duren (het minimum). De langste hittegolf duurde 18 dagen! Zodra de maximumtemperatuur op een dag de 25,0 ºC niet meer haalt, dan houdt de hittegolf op en moet er weer opnieuw begonnen worden met tellen.

• Extra water drinken (2-3 liter per dag, ook al heb je geen dorst!). Tip: Neem flesje water mee naar je werk of naar school. Vermijd alcohol of cafeïne houdende dranken.
  

• Bescherm je tegen de zon (schaduw, zonneklep/zonnehoed, zonnebril, lichte ademende kleding. Tip: bedenk hoe inwoners van warme landen zich kleden. Meestal wijde, lichte kleding (die ook armen en benen bedekt buiten). Licht van gewicht en kleur!

• Zorg voor ventilatie (warmte wordt dan afgevoerd). Tip: gebruik een waaiertje, papiertje, ventilator.

• Inspanning vermijden. Vooral tussen 12 en 17 uur geen zware inspanning. Tip: ’s ochtends voor het werk lekker sporten of in een sportzaal met koeling. Rustig in beweging blijven is beter dan hardlopen.

• Houd af en toe je polsen even onder de koele kraan. Een koele natte handdoek in je nek helpt ook.

• In huis, op kantoor en op school: hou ramen en deuren dicht, zolang het buiten warmer is dan binnen. ’s Ochtends heel vroeg alles even luchten en daarna de boel dicht. Tip: Aan zonkant ook gordijnen dicht houdt warmte buiten.

• NB Warmte stijgt omhoog, dus daar moet je het afvoeren (en dus geen ventilator aan plafond die alle warmte weer terug blaast ;-)  Tip: als je op zolder slaapt, logeer dan een paar dagen op lagere etages.

• Eet licht en regelmatig. Honger en dorst worden vaak door elkaar gehaald! Pas op met bederfelijk voedsel: ook (ziekmakende) bacteriën groeien beter met hogetemperaturen.

• Denk aan huisdieren en buren die juist nu wat extra aandacht kunnen gebruiken. 

• Laat niets en niemand in de auto achter bij het parkeren. In een auto kan het gerust 30 graden warmer worden in korte tijd! Plastic smelt en kinderen en huisdieren zijn daar niet op gebouwd. Tip: Neem handdoek mee om niet  op hete autostoel te hoeven zitten.      

Wat zijn klachten bij hitte?

Signalen dat de warmte wellicht teveel wordt: vermoeidheid, concentratieproblemen, duizeligheid en hoofdpijn. Daarnaast kunnen huidproblemen optreden zoals jeuk en uitslag met blaasjes. In ernstige situaties kan door uitdroging kramp, misselijkheid, uitputting, flauwte en bewusteloosheid optreden. Symptomen van een zonnesteek vind je hier. Als dan niet adequaat gehandeld wordt is er gevaar voor een hitteberoerte.
 
Als iemand te warm aanvoelt (hoge koorts), verward of gedesoriënteerd lijkt, moeilijk ademt of misselijk wordt, waaarschuw dan direct een arts. Maar probeer vooral te voorkomen dat het zover komt.

RELAX...

Ik hoop dat de meesten gewoon kunnen genieten van zinderend zomerweer.

Broeikasgassen

Klimaatverandering

Seizoenen

Duistere krachten

 

 

Maar de maan en zon samen kunnen ook bijzondere schouwspelen veroorzaken. Zoals de zonsverduistering en de maansverduistering. 
In ons land is 28 september 2015 een volledige maansverduistering te zien. Meer. De maan schuift dan door de schaduw van de aarde.

Op 20 maart 2015 is er een zonsverduistering, die in Nederland gedeeltelijk te zien is (links). Meer daarover op wiki of een amerikaanse site. De maan schuift dan tussen de zon en de aarde in, waardoor er een (gedeeltelijke) schaduw van de maan over de aarde trekt. Het wordt bij ons een klein beetje donkerder. Het schijnt dat je aan de schaduwen op de grond ook de hap uit de zon kunt zien. Diezelfde dag begint bij ons de astronomische lente!

Ook al is de zon veel groter dan de maan, toch lijken ze voor ons evengroot. Dat komt omdat ze zon evenredig verder weg staat. De maan is 400 keer kleiner dan dezon, maar de zon staat 400 keer verder weg. Overigens als de zon een voetbal is van 23 cm doorsnee, dan is de aarde een speldenknopje groot van 2,1 mm (factor 109!). De maan is dan 0,57 mm in diameter!














NB Neem geen risico! Kijk alleen naar de zon met een speciale eclipsbril! Ze zijn voor een paar euro te koop en bij sommige brillenwinkels zelfs gratis af te halen. Ook kijken in de zon met bewolking kan schade aan je ogen opleveren! Een zonnebril voldoet zeker niet. Ook een CD-disk beschermt niet goed genoeg tegen de schadelijke UV-stralen.
Nóg veiliger is een rond gaatje te maken in een papiertje en daar de zon doorheen te laten schijnen naar de muur of de grond. Dan zie je ook de hap uit de zon geprojecteerd! Met een vergiet krijg je heel veel mini-zonnetjes met hapjes eruit op de grond of muur. Allemaal smileys! Kijk nooit rechtstreeks naar de zon!!!



Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Zonne-energie
https://www.klimaatatlas.nl/
https://www.kennislink.nl/publicaties/klimaatverandering
https://hemel.waarnemen.com/
 

Wat hadden we daar te zoeken? 

Crowdfunding

De barre tocht

Kruiend ijs

Na een paar weken wordt hun schip door kruiend ijs vermorzeld. Ze zijn daarmee hun relatief veilige onderkomen kwijt. De Varna zinkt overigens pas echt maanden later ergens tussen Nova Zembla en Jamal-Schiereiland als het ijs onder de boot wegsmelt. Maar dat weten ze dan nog niet. Met de aanleg van meerdere nooddepots op de voortdurend in beweging zijnde ijsschotsen proberen ze hun overlevingskansen te spreiden. Ze moeten overwinteren op een bijna onmogelijke plek. Met materialen van wat er nog van het schip gered kon worden, bouwen ze een pre-fab huis op een ogenschijnlijk stevige ijsschots.

 
Dit boek maakt je (met terugwerkende kracht) trots op onze creatieve Hollandse ondernemersgeest. Het schetst het relaas van een groep mannen die alleen door samenwerking en doorzettingsvermogen konden overleven met schaarse middelen. De organisatie bleek strak en efficiënt.

Naast het reisverhaal schreven de auteurs talloze kaders met historische achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over de organisatie van de trip, de financiering en de bemanning  - maar ook over poolkleding, expeditie voedsel, telegraafverkeer en meteorologische instrumenten anno 1882.

De Nederlandse poolexpeditie van 1882-1883

Modellen
Er bestaat geen ideaal model die altijd goed scoort (of je moet Doutzen Kroes heten). Onze atmosfeer is daarvoor te complex. Een model is per definitie een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid. Je mist dus details. Die werkelijkheid kun je op verschillende manieren weergeven, dus krijg je diverse weermodellen met verschillende randvoorwaarden.

Er wordt een aantal keuzes gemaakt in:
- Resolutie (hoe nauwkeurig ga je een gebied berekenen). Hoe beter de resolutie, hoe meer rekentijd nodig. Een foto van 2700x1800 pixels heeft meer geheugenruimte nodig dan eentje van 300x200.

- Bereik (neem je alleen de Noordzee, Europa of de hele wereld). Hoe groter je gebied, hoe lager de resolutie in je model moet zijn om de rekentijd binnen de perken te houden. Als je een klein gebied pakt, kun je nauwkeuriger berekenen, maar het beperkt je meteen in de tijd waarmee je vooruit kunt kijken. Weer van een paar dagen vooruit komt honderden tot soms duizenden kilometers bij ons vandaan. Er wordt wel eens gezegd: Canada is de kraamkamer van ons weer.

- Tijd (kijk je een paar uur vooruit, een paar dagen, een paar weken of een heel seizoen). Hoe verder je vooruit kijkt, hoe groter de kans is dat een weersverwachting niet blijkt te kloppen. Een kleine verandering die over het hoofd is gezien in het begin, kan tot een hele andere uitkomst leiden. Voor de eerste uren zal dat nog wel mee vallen, maar dagen verder geeft dat wel ander weer. Laat staan dat je weken of maanden vooruit wilt kijken. Dan gaan andere zaken een rol spelen zoals bijv. lange termijn verschijnselen in atmosfeer en de oceaan, ijssmelt in Groenland, langdurige droogte of hitte bij aanvang van de berekening. Dan kom je meer op het terrein van klimaat.

Apps
Met de weersverwachtingen in de apps loop je tegen de beperking aan dat ##more##het vaak één rekenmodel is met een grovere resolutie, die gratis of voor weinig te koop is voor de weerprovider die de app invult. En misschien wel het belangrijkst: er heeft geen meteoroloog naar gekeken. Nu klink ik als een bakker die zijn eigen gebak aanprijst of "Wij van WC-eend adviseren WC-eend". Maar ik kan het uitleggen.

Weermodellen geven een uitkomst voor bepaalde tijdstippen (bijv. 00 GMT en 12 uur GMT). Daartussenin moet je interpoleren voor de andere tijdstippen. Het kan regenen volgens het model om 00 en 12 uur, maar tussen 2 en 10 uur kan het droog zijn. Dat zie je dan niet. Sommige modellen geven ook tijdstippen voor om de 6 of om de 3 uur. Dan kom je al dichterbij, maar dan krijg je nog het probleem van locatie. Een weermodel kan niet voor elke vierkante meter een verwachting geven, dus komen er roosterpunten uit (bijvoorbeeld elke 32 kilometer). Daartussenin kan het weer dus anders zijn, zeker als het landschap veel variatie biedt op korte afstanden. Een meteoroloog geeft dan een waardevolle aanvulling en een interpretatie van de betrouwbaarheid.

Pluim
Nu kun je ook met één weermodel gaan variëren om die onzekerheid in kaart te krijgen. Daarvoor wordt de Ensemble gebruikt (EPS = Ensemble Prediction System), in volkstermen 'de pluimverwachting'. Die naam Pluim komt van de uitwaaierende lijntjes naar mate de tijd vordert. Het lijkt op een rookpluim. Sommigen associëren het met spaghettislierten en noemen het de spaghetti-verwachting.

Het KNMI gebruikt de ECMWF verwachting (een Europees weermodel bekostigd door de lidstaten). Daarbij wordt de operationele ECMWF verwachting (de eigenlijke weersverwachting met label T1279, roosterpuntsafstand ~16km) herhaald met 51 verwachtingen met een model met lagere resolutie (met label T639, roosterpuntsafstand ~32 km). Daarmee wordt rekentijd bespaard, maar kun je wel zien hoe anders een verwachting zou uitpakken als er een kleine variatie is in de begintoestand.

Ieder van die verwachtingen heeft een licht verstoorde begintoestand, om het effect van onzekerheden in die begintoestand te simuleren. Bijvoorbeeld een kleine afwijking in temperatuur, in luchtdruk, in straling. Iedere individuele modelberekening geeft zijn eigen verwachting voor temperatuur, luchtdruk, neerslag, 2m temperatuur, windsnelheid. Ook de operationele verwachting wordt met een lagere resolutie berekend (dat heet de controlerun). Dan kun je het verschil zien tussen dezelfde uitgangsituatie berekend met een grover en met een fijnmaziger model. Overigens als computers weer sneller worden, wordt de resolutie verbeterd. Vroeger hadden we 32 km roosterafstand, nu 16 km, over een paar jaar wordt die afstand weer kleiner. Dus de controle run is de vroegere operationele run.

De uitkomsten van de pluim geeft verwachtingen voor neerslag, 2m temperatuur en windsnelheid in 1 roosterpunt (de Bilt). Hieronder een voorbeeld voor 15 dagen vooruit. De meest actuele pluim vind je op: https://www.knmi.nl/nederland-nu/weer/waarschuwingen-en-verwachtingen/weer-en-klimaatpluim : in plaats van 'weer- en klimaatpluim' kun je 'expertpluim' selecteren.
Duidelijk is te zien hoe de onzekerheid in de verwachting groter wordt naarmate de voorspeltermijn toeneemt. Je kunt vervolgens een vertaalslag maken naar andere regio's in ons land, maar het is dus onzin om het letterlijk te vertalen naar één specifieke plaats.

De rode lijn: de operationele T1279 ECMWF verwachting (roosterpuntafstand 16 km) (de eigenlijke weersverwachting)
De zwarte stippellijn: de onverstoorde T639 verwachting (roosterpuntafstand 32 km) (ook wel controlerun genoemd)
De groene lijntjes: de 50 verstoorde T639 verwachtingen ('het ensemble' - roosterpuntafstand 32 km)
De bruine streepjeslijn: het ensemble gemiddelde (geeft een stabieler beeld dan wanneer je alleen de rode of zwarte lijn zou volgen)

Op de site van weerpluimen.nl kun je ook een datum in de tijd terug selecteren en dan kun je zien wat ervan uitgekomen is (gele lijn)


Hierboven de weerpluim 2 weken daarvoor uitgebracht. Zo zie je hoe de werkelijke waarde vooral verder vooruit flink af kan wijken van wat de meeste berekeningen zeggen.

Betrouwbaarheid
Dus geeft een app een betrouwbaar weerbeeld? Nee, meestal niet. Het is sterk afhankelijk van de stabiliteit van de hoge- en lagedrukgebieden. En dat heeft weer interactie met de bovenlucht. Veel factoren spelen een rol. Zeker wat verder vooruit is het vooral een schijnzekerheid. "De enige zekerheid die je hebt, is de onzekerheid"
Maar als de app niet blijkt te kloppen, dan kun jij wel raden wie er dus 'naast zat' met de weerverwachting? Juist ja, dan geven we de boodschapper van het echte weerbericht gewoon de schuld ;-) Ach, het went. Maar jij weet nu hoe de vork in de steel zit en wat voor complex verhaal erachter zit!

Dit laatste plaatje met dank aan collega Peter Timofeeff

Met dank aan Clemens van Rijthoven - januari 2013

Een vraag die velen bezighoudt elk jaar: Ik zie zoveel molshopen? Komt er dan een strenge winter? Sommige volkswijsheden wijzen daar wel op. Maar dat valt nog te bezien.

Zeker is wel dat de natuur zelf geen enkele voorspellende waarde kent op welk seizoen dan ooit. De natuur reageert op het verleden en verder niets. De 'voorspellende waarde' die wij dan toekennen aan muizen, eikels, noten en mollen komt enkel en alleen doordat we niet goed waarnemen. Soms is dat logisch want bij mollen gebeurt veel ondergronds.##more##

De bliksem zelf is al een groot gevaar voor de omgeving vanwege de enorme snelheid waarmee de bliksem kan inslaan. Aan de helwitte kleur soms voor het oog tegen het blauwe aan geeft aan dat de bliksem een hele hoge temperatuur heeft die kan oplopen tot wel 30.000 graden, veel heter dan de oppervlakte van de zon.


In het midden het aantal keren onweer per jaar.

Vrijwel alle dingen geleiden stroom beter dan lucht dat doet. Daarom zal de bliksem bij voorkeur via bijvoorbeeld bomen en hoge gebouwen stromen. Ook ijzeren hekwerken of water zijn goede geleiders. De blikseminslag veroorzaakt echter ook een gevaar door het potentiaalverschil in de grond (dus zodra jouw voeten of de poten van vee iets uit elkaar staan, is er potentiaalverschil en kun je getroffen worden via de grond). ##more##

Als vuistregel geldt dat de bliksem door een hoog object wordt "aangetrokken" in een gebied met een straal van ca. 1/3 van de hoogte van het object. In een woestijn zal de bliksem juist het laagste punt opzoeken. Het zand is namelijk een zeer slechte geleider en de bliksem zal dus het punt opzoeken waar zo min mogelijk zand hoeft te worden doorkruist om bij het grondwater te komen. In een zandwoestijn kan men daardoor in de dalen zeldzame glazen fulgerieten vinden daar waar de stroom van een bliksem door het zand is gegaan

Door "de kooi van Faraday" is men relatief veilig in een metalen auto met gesloten dak. Ook een metalen afsluitbare boot kan als een kooi van Faraday werken wanneer men in de kajuit zit. De meeste pleziervaartuigen zijn overigens niet van metaal maar van kunststof, terwijl ze wel een metalen mast hebben, en daarmee zeer onveilig bij onweer. Een blikseminslag kan de kiel doen scheuren. Zwemmers dienen direct het water te verlaten. In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn.

De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen. In gebieden met veel onweer (bijv. de tropen) is de kans groter. In Nederland worden gemiddeld 10 mensen per jaar getroffen voor blikseminslag, waarvan er gemiddeld 5 het niet overleven.

Wanneer men buitenshuis verrast wordt door onweer kan men het beste uit de buurt van hoge punten blijven en ook vooral zorgen dat men zelf niet het hoogste punt is. In het open veld kan men het beste gehurkt en ineengedoken gaan zitten met de voeten tegen elkaar aan. Niet gaan liggen! Aangezien bomen de bliksem aantrekken, is schuilen onder een boom zeer gevaarlijk. 

Stroom loopt altijd aan de buitenkant van een voorwerp, nooit door de kern. Dus langs de buitenkant van een kabel, langs de bast van de boom. De groeven in de stam houden makkelijk water vast. Dat houdt in dat bomen met een grove bast heel makkelijk bliksem aantrekken. Acacia’s zijn wat dat betreft berucht. Maar ook eiken zijn gevaarlijk. In het verleden werden wat verder weg van een boerderij dan ook eiken geplant die men fors liet uitgroeien en die dienden dan ook als een eerste vorm van bliksemafleiders. In Duitsland zegt men: Eichen sollt man weichen und Buchen sollt man suchen. (Eiken moet je ontwijken en beuken moet je zoeken.) Een beuk heeft een gladde bast en de stam wordt door het dichte bladerdek bijna nooit nat. De kans dat een bliksem dan inslaat zou kleiner zijn. Ook beuken trekken, in tegenstelling tot wat sommige volkswijsheden en weerrijmpjes beweren, de bliksem wel degelijk aan! Neem het risico nooit!
 
Slaat een bliksem eenmaal in dan kookt een boom binnen één seconde en wordt de sapstroom ineens stoom. En dat zet met een enorme knal uit. Soms worden zijtakken en stukken hout tot wel 400 meter weggeslingerd en dat veroorzaakt als het verkeerd gaat een hoop ellende. Zeker als je beseft dat een flinke zijtak al gauw zo’n 500 kilo weegt.

Dus blijf bij onweer gewoon binnen en sluit ramen en deuren. Want bliksem blijkt ook dol op tocht te zijn en komt dan bij wat oudere huizen via de schoorsteen binnen. Fabel?
  
Een anekdote over tocht en bliksem: Dat gebeurde bij een broer van de opa van Clemens van Rijthoven in Dorst.
Zonder erg had hij de klep van de schouw niet dicht gedaan en stond in de deuropening wijdbeens te kijken naar een wegtrekkende onweersbui. Plotseling sloeg de bolbliksem die op de tocht af kwam en met de luchtstroom meeging de schoorsteen in en suisde tussen de benen van de man in de deuropening naar buiten zo tegen een boom waarbij de bol uiteenspatte met een enorme knal. De binnenkant van zijn broekspijpen waren geschroeid en de hele kamer zag zwart. Maar verder.. niets aan de hand. Moet er toch niet aan denken...

Bronnen: o.a. Wiki Bliksem en mensen, Wiki Bliksem, Clemens van Rijthoven

Wintertijd, zomertijd... Wat is nu tijd? In Afrika zeggen ze:" Jullie hebben de klok, wij de tijd."
Waar komt onze klokkentijd vandaan?

Elk dorp of elke stad kon vroeger zijn werkelijke tijd aflezen aan de stand van de zon. Als deze exact in het zuiden stond dan was het in dat dorp of die stad precies 12.00 uur. Ook op andere tijdstippen en bij bewolkt weer wilde men weten hoe laat het was. De torenklok bracht uitkomst! Grote afstanden werden niet afgelegd dus men had er niet zo’n last van. De tijd in Amsterdam liep daardoor ongeveer een minuut achter op die in Utrecht. Vanaf 1845 kregen gemeenten in Nederland de aanbeveling hun klokken gelijk te zetten aan die van de paleisklok in Amsterdam.

 

Gaandeweg kwamen er meer snellere verbindingen zoals de stoomtrein. In 1880 stelden de Nederlandse Spoorwegen hun dienstregelingen op in Amsterdamse Middelbare Tijd. Die liep 19 minuten en 32 seconden voor op de Greenwich Mean Time (GMT). In 1937 werd hier 20 minuten van gemaakt.

Op 15 mei 1940 maakte het Duitse bezetters bekend dat in Nederland de Duitse tijd zou gaan gelden. Die loopt 40 minuten vooruit op Greenwich Mean Time. Omdat de Duitsers de zomertijd al hadden ingevoerd, werd de klok 1 uur en 40 minuten vooruit gezet.

 

Na 1945 is onze tijd afgestemd op 15 graden oosterlengte, ongeveer bij de grens van Polen en Duitsland. Als nu daar de zon op zijn hoogst staat, zeggen we dat in een groot deel van Europa het 12.00 uur is.

 

Maar hoe verschilt de werkelijke tijd nu op basis van de zon? Een dag duurt ongeveer 24 uur of 1440 minuten, dus één graad verschil is 1440 minuten / 360 graden = 4 minuten. In 4 minuten tijd schuift de zon één lengtegraad op naar het westen.

Het meest oostelijke puntje van NL ligt op 7.216 oosterlengte (Noordoost-Groningen) en het meest westelijke puntje op 3.362 oosterlengte (Zuidwest-Zeeland). Dus is het in Noordoost-Groningen 16 minuten eerder 12 uur dan in Zuidwest-Zeeland! (4 graden x 4 minuten = 16 minuten).

 

Meer over daglengtes vind je hier

En wil je weten hoe laat bij jou de zon opkomt en weer ondergaat? Dit is een leuke site!

Wind doet roofvogels wiekelen, Regen kunnen ze niet tegen. 

Langdurige regen is funest voor roofvogels. Zelfs midden in de zomer kunnen torenvalken bijvoorbeeld, het loodje leggen doordat ze niet op jacht kunnen. Ze zijn volledig afhankelijk van hun verenpak en in tegenstelling tot eenden bijvoorbeeld hebben ze geen vet op de veren. In de regen worden ze net als wij doornat. Dan houden ze zich schuil in struiken en hun nest of broedplaats. Vleeseters hebben een hele snelle spijsvertering en hebben dus veel muizen etc. nodig om te kunnen overleven. Zeker in de tijd van het grootbrengen van jongen gaat het niet goed als we dagenlange regen hebben.

Bovendien sporen roofvogels muizen op door sporen van urine in de buurt van muizennesten. Die urine kaatst ultraviolet licht terug en geeft precies aan waar er muizen kunnen zitten. Daar helpt de regen ook niet bij. Dat muizen hoofdzakelijk nachtdieren zijn, is niet geheel waar. Ook overdag zijn ze actief en vooral in de schemering zijn muizenvangers actief. Daarnaast eten roofvogels ook kuikens.

Na perioden van regen zitten torenvalken vaak op een paaltje omdat ze de energie niet meer hebben om te wiekelen. Bidden noemen we dat ook wel. Maar dat is eigenlijk een foute vertaling vanuit het Engels naar het Nederlands.
Wiekelen kost in feite weinig energie en het meeste werk doet de wind. De valk stuur enkel bij. Zo kun je precies zien waar de wind vandaan komt. Buizerds wiekelen ook! Maar dat zie je maar zelden. Ze zijn te zwaar om bij zwakke wind in de lucht te hangen. Pas vanaf windkracht 4 is de wind sterk genoeg om de buizerd in de lucht te houden. Dat doet hij graag in de buurt van houtwallen en bosjes. Een tijd gaat hij wiekelen en jagen en eenmaal beet vliegt de buizerd achter de bossen en haalt daar zijn prooi uit elkaar.

Roofvogels worden ook wel eens stootvogels genoemd. Dat zou vriendelijker klinken. Welke soorten roofvogels in Nederland leven, vind je hier. En als je wilt weten hoe ze eruit zien, klik je hier.
Valken storten zich vanuit de lucht storten neer op een slachtoffer. Buizerds, haviken en sperwers jagen vanuit een hinderlaag vlak boven de grond. Hun slagpennen zijn veel soepeler zodat ze tot ver in struikgewas hun prooi kunnen pakken. Na een aanval zien ze er niet uit, schudden hun veren weer even recht en alles zit weer superglad. Altijd weer mooi om te zien.

Met dank aan Clemens van Rijthoven

Voor de roofvogels is het te hopen dat de Atlantische depressiecarrousel waar we nu inzitten snel tot een einde komt. En dat de Europese Moesson niet weer de hele zomer voort duurt! Voor de 14 daagse regenverwachting ('pluim') klik je hier.

Meer weergerelateerd natuurnieuws lezen? Bijvoorbeeld: 
- "Als de bijen naar huis vluchten, is zwaar onweer aan de luchten"
- Vogels voorspellen het weer
- Bloemen hebben thermostaat
- Kikker gebruikt zonne-energie

"Als de bijen naar huis vluchten, is zwaar onweer aan de luchten"  

Wist je dat bijen vlak voor een onweersbui erg agressief kunnen zijn? Handig om te weten op een mooie zomerdag. Door de bijen te observeren, heb je je weervoorspeller bij de hand!

Waarom reageren bijen op naderend onweer? Bijen halen adem via tracheeën. Dat zijn kanalen die zorgen voor de aan en afvoer van gassen. Die zijn afhankelijk van luchtdruk. Vlak voor een onweersbui daalt de luchtdruk (dat lkun je ook zien bij een donderglas). Dat is voor bijen een verandering. Op elke verandering reageren ze meteen. Ze worden dan min of meer gestresst. Lopen er mensen in de buurt dan steken ze sneller.
Ook voor geuren zijn ze erg gevoelig. Ze reageren op vreemde luchtjes zoals shampoo, eau de cologne of parfum. Ook de geur van alcohol kan de agressie van bijen opwekken, net als een overdadige transpiratielucht.

Bijen hebben overigens een belangrijke functie in de natuur. Honingbijen leveren was en honing. Daarnaast vliegt de bij van bloem naar bloem bij het verzamelen van nectar en stuifmeel. Een deel van het stuifmeel blijft hierbij aan het behaarde lichaam en de pootjes kleven en zorgt voor de bestuiving van een volgende bloem. Doordat bijen 'bloemvast' zijn, ze vliegen op de bloemen van één plantensoort zolang daar voedsel te halen is, zijn ze uitermate geschikt voor de bestuiving van appel, peer, pruim en kers, maar ook voor bramen, aardbeien en bessen. Vooral in kassen moeten bijen ingezet worden voor de bestuiving van paprika en tomaten en bij de zaadteelt. De toegevoegde waarde van land- en tuinbouwgewassen als gevolg van de bestuiving door honingbijen wordt geschat op ongeveer 18 miljoen euro per jaar. De honingopbrengst vertegenwoordigt een waarde van 4,5 miljoen euro.

Hoe zie je het verschil tussen honingbijen, hommels en wespen?
* Hommels zijn de meestal donker gekleurde, dikke, behaarde zoemers die in de zomer van bloem tot bloem vliegen.
* Wespen zijn overwegend geel met een zwarte tekening op het slanke, onbehaarde achterlijf en zijn herkenbaar aan de duidelijk zichtbare ‘wespentaille’. Ze komen vooral in de nazomer in grote aantallen voor en zijn tijdens hun zoektocht naar alles wat zoet is veel hinderlijker dan hommels en honingbijen.
* Bijen zijn kleiner dan hommels, ook donker gekleurd, soms met lichtere strepen, licht behaard en vrij schuw. Zolang zij voedsel in de bloemen kunnen vinden, komen zij niet op zoetigheid af, maar beperken zich tot bloemen.

Met dank aan Clemens van Rijthoven

Extra informatie:
Als je meer wilt weten wat het verschil is tussen een bij, wesp of hommel, klik dan hier.
Wat te doen als je dan toch gestoken bent? Klik hier voor meer informatie!
Wil je meer weten over onweer: kijk van bij deze site van het KNMI. Het plaatje hieronder is het gemiddeld aantal dagen met onweer per jaar (in de periode 1971-2000). Bron: KNMI
Alvast fijne zomer toegewenst!
 

Vogels voorspellen het weer!

In het voorjaar fluiten vogels volop. Hoe hoger de toon, hoe meer trillingen. Door deze eigenschap is precies aan te wijzen waar het geluid vandaan komt. En dat is nu exact wat de vogels willen. De mannetjes bakenen daarmee hun territorium af. Vogels zitten graag op hoge punten om zo hun gebied te verdedigen. Vooral de zanglijster doet dit zeer uitbundig.

Vogels luisteren ook naar elkaar en kunnen heel goed imiteren. Dus hebben vogels een ‘dialect’. Aan hun zang is goed te horen welke andere vogels er in de buurt leven. Zo heeft een merel die in een bos rondvliegt een andere zang dan een stadsmerel. Met name spreeuwen zijn meesters in imiteren. Maar ook koolmezen zetten de argeloze wandelaar op het verkeerde pad. Ze kunnen feilloos de fitis imiteren en ook de tjiftjaf. En zo worden waarnemers gewoon voor de gek gehouden.

Het weer speelt ook een rol bij het fluiten van vogels. Met name merels en lijsters, maar ook vinken zingen bij de komst van regen veel scheller en harder. Waarschijnlijk speelt de luchtvochtigheid een rol. Ook de koekoek en de specht reageren op naderende regen. “Op de koekoekroep overdag, volgt vaak een regenslag.” En: “Als de specht lacht, hij regen verwacht.” Het zijn met name de groene spechten die dit doen.

Er is wel een uitzondering in de vogelwereld en dat is de roerdomp. Een reigersoort die zich graag schuilhoudt in het riet. Deze reigersoort brengt een heel laag “hoemp” geluid voort. Samen met zijn perfecte schutkleur is de vogel bijna niet te ontdekken. Want lage geluiden kennen geen duidelijke richting en dus is de veroorzaker nauwelijks te traceren.
Een vogeltje met een wel hele mooie trukendoos is de boomklever. Die hangt graag ondersteboven met zijn kop opgericht aan een boomstam. Zijn zang kaatst voor een deel tegen de ronde boomstam en gaat zo alle kanten uit. Je hoort hem wel en zelfs al sta je er dichtbij, dan nog heb je nauwelijks in de gaten waar hij zit. Dolby surround is in de vogelwereld al jaren bekend.

Met dank aan Clemens van Rijthoven
Klik hier voor de audio van diverse vogels!
Meer weergerelateerd natuurnieuws lezen? Klik op: ##more##

Lente = Bloesem 🌷

Over een paar warme dagen is het weer zover: de sleedoorn gaat bloeien. In het voorjaar tellen temperaturen boven nul mee om bomen struiken, maar ook bolgewassen in bloei te krijgen. Krijgen we nu een paar hele zachte dagen, dan gaat dat proces heel snel. Een mooie en onmisbare struik is de sleedoorn. De zwarte stengeltjes worden in het voorjaar al snel warm door het licht van de zon. En nog vóór het blad eraan komt komen de eerste witte bloempjes al uit. Heel nuttig voor de honingbijen natuurlijk en ook voor de wilde solitaire bijen. Deze soort staat in Nederland onder druk en is bedreigd. De sleedoorn met zijn scherpe stekels is een ideaal nestplaatsje voor wat kleinere vogeltjes. In het dichte blad zijn ze nauwelijks te vinden. Later, in het najaar, verschijnen er een soort mini-pruimpjes aan. De bessen zijn eetbaar maar zijn gruwelijk zuur met een droge nasmaak. Niet voor niets is de volksnaam van deze struik “bekkentrekker”. Deze vruchten moeten ingekookt worden met geleisuiker en dan krijg je een heerlijke jam. Dus het hele jaar door is deze struik een nuttige metgezel in de tuin. Beginnend met een feestelijk boeket van witte bloemetjes.


 

Vogels uit Afrika kunnen elk moment binnenwaaien.

De vogels zingen overal uit volle borst. Binnenkort wordt Nederland weer overspoeld door Afrikagangers. Kleine zangvogeltjes zoals de fitis en de tjif-tjaf die zijn eigen naam noemt. Ook zwaluwen komen, zij het wat langzamer terug. Veel mensen vragen zich af hoe het toch mogelijk is dat deze heel kleine vogeltjes toch zover kunnen vliegen. Het antwoord is eigenlijk logisch. Deze vogeltjes vliegen met de wind mee. Als de straalstroom uit een zuidelijke of zuidwestelijke richting waait brengt die luchtstroom ook de vogeltjes met zich mee. Ze vliegen niet zo heel hoog. Een bijkomend voordeel is ook dat de warme lucht de vogeltjes begeleidt naar noordelijke streken. Dit fenomeen noemt men stuwtrek. Dat is ook exact de reden waarom vogelliefhebbers zo verbaasd zijn door het overspoelen van de vele zangvogeltjes in een keer. Ze kwamen gewoon met de wind mee. Slim bekeken. 

Met dank aan Clemens van Rijthoven
 

Bloemen hebben een thermostaat!

De lente is de tijd van de eerste bloemen! Veel van die bloemen blijken een thermostaat te hebben. Hoe warmer de grond wordt door het zonlicht hoe verder de bloemen gaan openstaan. Dat direct zonlicht op de bloem geen rol speelt kunnen we zien als we tulpen in een warme kamer zetten. Ook deze gaan dan wijd open staan. Wat is dan de functie van de thermostaat? Het voorkomt dat de geurende nectar te veel verdampt. Om zolang mogelijk te profiteren van de geur om insecten aan te trekken gaan bij afkoeling de bloemblaadjes dicht en verdampt de nectar niet meer. Is het warm dan zou door de komvorm van de bloem de temperatuur in de bloem te hoog kunnen worden. Daarom neemt de druk van de cellen aan de binnenkant van de bloemblaadjes toe en klappen de bloemen ver open. Hoe warmer het aardoppervlak hoe verder de bloemen openklappen. Zo blijft in het voorjaar, waarbij de temperatuur juist rond deze tijd flink kan variëren op een dag, de temperatuur in de bloem constant. Insecten vliegen nauwelijks beneden de 12 graden. Maar in het voorjaar kan het aan het aardoppervlak al aardig opwarmen. Kijk je goed,  dan zie je ook de meeste insecten vlak boven de grond vliegen zoals bij deze winterakonieten op het eiland van Nederhemert. Op de foto zijn de akonieten al wel in bloei maar het was te koud. Dan vliegt er geen insect rond en gaat er geen nectar verloren.

Met dank aan Clemens van Rijthoven
 

Kikker gebruikt zonne-energie